AHLAT

   *Ahlat'ın Lat adındaki Rum Kralının Daryona adlı kızı Müslümanların Ahlat'ı fethetmesi sırasında Müslümanlığı kabul etmiş ve babasınıda ikna ya çalıştığı halde razı edememiş. Bu yüzden de Daryona babasını öldürmüş. Sonra babasına çok üzülerek ah.......Lat, ah.....Lat demiş.Böylece Ahlat ah......Lat hecelerinin birleşiminden meydana gelmişitir.

*Ahlat'ın adının menşei hakkında halk arasında hala süregelen bir efsane vardır . Bu efsane şöyledir;

“ Van Gölü'nün bu müstesna kıyısında hüküm süren Urartu Kıralı “Lat” Med'lerin saldırısına dayanamayınca şehir düşe ve hükümdar da ağır yaralar alır. Babasının başını dizine koyan hükümdarın kızı “Ah!” çekerek ince ince göz yaşları dökmektedir. Kızın “Ah! Lat , Ah! Lat” diye yükselen feryadı, Med'lerin şehre girmesine kadar devam eder . Urartu Kıralı hayata gözlerini yummuş ancak bilmeyerek çok sevdiği bu şehre ismini vermiştir.” Şüphesiz bir efsane ama doğrusu hoş yakıştırılmış. Bunun yanı sıra ilçenin ismi islami literatürde “Hilat” olarak geçer.

* Milattan önce 3 bin yıllarında Hilatos adlı bir kumandan tarafından kurulan Ahlat şehri ,adını kumandanın isminden almış ve dilde evilerek Ahlat'a dönüşmüştür.

* Ahlat'ın adı hakkındaki dördüncü bir görüş ise tarihte ahlat'ta çeşitli milletlerin bir arada yaşadığı ve farklı dillerin konuşulduğundan dolayı bu ismim verilmiş olmasıdır.
Ahlat tarihi hakkında Bizans kaynakları şehrin adını Khlat; Ermeniler Hlat; Süryaniler Khalat, Kelath, Khılat; Araplar Halat ve Hılat ; İranlılar ve Türkler ise Ahlat şeklinde telaffuz etmişlerdir.Gerek Ahlat ve gerekse Hılat veya Halat kelimeleri Araplar tarafından karışık manasında kullanılmıştır.
Arapların kullandığı bu deyimden de anlaşılıyor ki ,<Ahlat adının menşei etimolojik olarak "H L T" kökünden gelmekte ve etnik yapısından dolayı bu adın verildiği tahmin edilmektedir.Halat Hilat veya bugünkü adıyla Ahlat isimlerinin kullanılmış olması en doğal ve en doğrusu olsa gerek.Diğer anlatılanlar ise birer hikayedir.

Ahlat'ta Çeşitli Hakimiyetler

Türkiye'de belki de tarihi eserleri açsından eşi benzeri olmayan bir belde konumundaki Ahlat'ın varlığı MÖ. 1500 yılına kadar uzanmaktadır. Asurlular' ın bir uç beyliği olan şehir daha sonra Urartular'a geçiyor. İsmini de bu dönemde alıyor. Şehrin en eski sakinleri olan Urartular buraya “Halads” Ermeniler “Şaleat” , Süryaniler “Kelath” , Araplar “Hil'at” , İranlılar ve Türkler ise “Ahlat” demişlerdir. Ahlat'ta paleolotik döneme Tunç Devri'ne tarihlendirilen münferit eserler mevcuttur. Bu dönem esaslı olarak ilmi şekilde araştırılmamıştır . Şehir MÖ.9.yy.'da Asur hakimiyetine son veren Urartuların egemenliğine girmiş ve Urartuların şehirdeki bu hakimiyetleri MÖ.6.yy.'a kadar devam etmiştir. Bu dönem hakkında pek bilgi yoktur. MÖ.600 yıllarında Medlilerin ve Perslilerin egemenliğine giren şehir daha sonra Anadolu'daki Pers hakimiyetine son veren İskender'in yani Greklilerin hakimiyetine geçmiş , bundan sonra Port hakimiyetine girmiştir. Bu dönemde ayrıca Roma'nın ve Roma'nın ikiye ayrılmasından sonra da Bizans'ın egemenliğine giren şehir miladi 641 yılında burayı İslam ordularının fethetmesine kadar Bizans egemenliğinde kaldı.